طرح تأسيس کتابخانه مجلس در سال 1287 خورشيدي به مجلس شوراي ملي ارائه شد و در تاريخ 17/10/1287 به تصويب رسيد. مراحل مقدماتي تأسيس، تهيه کتب و ايجاد کتابخانه توسط نماينده وقت زرتشتيان ارباب کيخسرو انجام گرديد. در ابتدا کتابها در دو اتاق کوچک نگهداري مي‌شد ولي بعدها و در سال 1302 کتابها به کتابخانه مجلس که براي همين‌کار آماده شده بود انتقال يافت و در سال 1304 اين کتابخانه رسماً افتتاح شد. پس از مدتي در قسمت جنوبي باغ بهارستان (مجلس) کتابخانه مجهزي ساخته شد که کتابخانه قبلي به آنجا منتقل گشت. چند ماه پيش از پيروزي انقلاب اسلامي ايران کتابخانه تعطيل شد و تا دوماه پس از آن اين تعطيلي ادامه داشت. اما در تاريخ 16/1/1358 کتابخانه بازگشايي شد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي بخش تعمير و صحافي نيز به کتابخانه اضافه شد که تا سال 1374 فعال بود. در سال 1374 در مجلس اساسنامه‌اي تصويب شد که به موجب آن کتابخانه مجلس به مؤسسه‌اي مستقل تحت عنوان کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراي اسلامي تبديل شد. رئيس مجلس، رئيس کميسيون فرهنگ و ارشاد اسلامي، رئيس کميسيون فرهنگ و آموزش عالي، کارپرداز فرهنگي مجلس شوراي اسلامي، رئيس کتابخانه و دو نفر از محققان کشور، اعظاي هيئات امناي مؤسسه را تشکيل مي‌دهند. گنجينه نسخ خطي شمار نسخه‌هاي خطي در گنج‌خانه کتابخانه مجلس به بيش از 24 هزار مجلد بالغ مي‌شود. اين نسخه‌ها طي يک صد سال گذشته خريداري يا به صورت اهدا به کتابخانه واگذار شده است. کتابخانه مجلس همچنان آماده تحويل گرفتن نسخه‌هاي خطي و چاپي اهدايي از طرف دوستداران فرهنگ مي‌باشد. افزون بر آن، کميته خريد و تقويم کتابخانه مشغول فعاليت بوده و به طور سالانه بين هفتصد تا هزار نسخه خريداري و ارزش‌گذاري مي‌شود. در حال حاضر با استفاده از فناوري‌هاي نوين از تمامي نسخه‌هاي خطي، تصاوير ديجيتالي تمام رنگي و با کيفيت بالا فراهم شده است که در کتابخانه ديجيتال (رسان) قابل استفاده و دانلود مي‌باشد و اين يکي از مهم‌ترين گام‌ها در حفظ اين ميراث گرانبها و دسترسي همگاني و آسان به آنهاست. کتابخانه اصلي ساختمان اين کتابخانه که به شماره 1 معروف است در 17 بهمن 1341 گشوده شد. مجموع کتاب‌هاي چاپي موجود در اين کتابخانه، اعم از کتب چاپ سنگي، سربي و معمولي به حدود 400 هزار جلد رسيده که شامل کتاب‌هايي به زبان‌هاي فارسي، عربي، انگليسي، آلماني، فرانسه، روسي، ترکي، ژاپني و. . . و عمدتاً در زمينه‌هاي حقوق، علوم سياسي، علوم ديني، علوم اجتماعي، تاريخ، ادبيات و هنر؛ با تأکيد بر اسلام‌شناسي و ايرانشناسي است. کتابخانه مجلس به طور عمده در حوزه علوم انساني و به طور خاص در زمينه ايرانشناسي فعال است. از ديگر منابع اين کتابخانه، تعدادي پايان‌نامه قديمي و جديد در مقاطع کارشناسي ارشد و دکترا متعلق به دانش‌آموختگان داخلي و خارجي است. کتابخانه شماره 2 اين کتابخانه که در حال حاضر به کتابخانه ايرانشناسي نيز معروف است در پي تأسيس مجلس سنا در 20 بهمن 1328، به ابتکار و علاقه‌مندي سيدحسن تقي‌زاده رئيس وقت اين مجلس، به طور موقت در کنار مجلس شوراي ملي واقع در ميدان بهارستان، در دو اتاق کوچک، با هدف ايجاد کتابخانه‌اي تخصصي در زمينه ايرانشناسي و اسلام‌شناسي، به منظور بهره‌برداري محققان ويژه و با حدود 500 جلد کتاب شکل گرفت. کتابخانه مزبور با احداث و افتتاح ساختمان مجلس سنا (ساختمان مجلس شوراي اسلامي در دوره‌هاي اول تا ششم) در سال 1335 به تالاري در جنب هيأت رئيسه مجلس سنا و سپس در اوائل سال 1362 به کاخي که در شرق عمارت مجلس سنا قرار داشت و موزه نگارستان در آنجا مستقر بود به عنوان کتابخانه شماره 2 مجلس انتقال يافت. با انتقال به موزه نگارستان سابق به مرور اين کتابخانه شکل عمومي نيز به خود گرفت و درهاي آن به روي همه اهل پژوهش باز شد. کتابخانه مذکور در اوائل سال 1383 به عمارت قديمي مجلس شوراي ملي (ساختمان مشروطه) واقع در ميدان بهارستان منتقل و در آبان 1384 به عمارت قديمي کتابخانه مجلس منتقل و بازگشايي گرديد. کتابخانه ويژه نمايندگان در دي‌ماه سال 1385 در محوطه تالار جلسات علني، کتابخانه ويژه نمايندگان به عنوان واحدي کوچک اما عملياتي از تمامي خدمه و مجموعه‌هاي کتابخانه راه‌اندازي شد. کتابخانه تخصصي انقلاب اسلامي همزمان با شانزدهمين هفته کتاب جمهوري اسلامي در سال 1387 در دل کتابخانه مجلس كتابخانه تخصصي انقلاب اسلامي راه‌اندازي شد. در حال حاضر اين مجموعه در حدود ده هزار مجلد کتاب را در خود جاي داده است. اسناد ملي، تاريخي و بين‌المللي بخش مرکز اسناد کتابخانه مجلس با در اختيار داشتن آرشيو بي‌همتايي شامل بيش از دوازده ميليون برگ از اسناد مربوط به 24 دوره مجلس شوراي ملي و هفت دوره مجلس سنا، تنها مرکز غنيِ اسناد پارلمانيِ کشور، معرفِ تاريخ قانون‌گذاري، سير تصويب قوانين و تحولات قوه مقننه در ادوار مختلف و به لحاظ پژوهش‌هاي جامعه‌شناختي و تحقيقات اجتماعي بسيار مهم و ارزنده است. اين اسناد مشتمل است بر نامه‌ها، فرمان‌ها، قراردادها، امتيازنامه‌ها، اسناد مالي، قباله‌ها، وقفنامه‌ها، اعتبارنامه‌ها، عرايض و شکايتهاي مردمي، اسناد انتخابات، اسناد و مدارک کميسيون‌ها، لوايح، طرح‌ها، اسناد حسابداري، قوانين، اسناد مجلس مؤسسان، عکس‌ها، آلبوم‌هاي تاريخي و نقشه‌ها، نوارهاي ريلي مشروح مذاکرات مجلس شوراي ملي و فايل‌هاي ديجيتالي آن‌ها، بريده نشريات، پرونده نمايندگان مجالس ملي و سنا و غيره است. بخش ديگري از اين مرکز به مجموعه گزارش‌هاي دولتي اختصاص دارد که توسط سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادهاي دولتي به صورت کارنامه، گزارش عملکرد، سالنامه و آمارنامه، گزارش کنفرانس‌ها، قطعنامه‌ها و سمينارها تهيه و معمولاً با تيراژ محدود منتشر و به مراکز معدودي ارسال مي‌شود. اين گزارش‌ها حاوي مجموعه‌اي از آخرين اطلاعات آماري موجود در زمينه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي کشور است که نيازهاي اطلاعاتيِ تصميم‌گيران و برنامه‌ريزان و پژوهشگران را در اين حوزه‌ها بر طرف مي‌کند.
