هر روز که میگذرداخبار انتخابات حجم بیشتری را از فضای رسانه های کشور اشغال میکند و رسانه ملی نیز در کنار دیگر رسانه ها میرود تا همچون سایر انتخابات گذشته با برنامه های متنوع و پخش مناظره های کاندیداها برگ پرافتخار دیگری را به کارنامه خود اضافه و نقش خود را به عنوان رکن چهارم دموکراسی ایفا کند واساسا انتخابات با حضور رسانه ها و خصوصا سازمان صدا و سیما است که معنا پیدا میکند .

در همین راستا به نظر میرسد شایسته است در انتخابات یازدهمین دور ریاست جمهوری نکاتی را بیش از گذشته مد نظر قرار دهیم چرا که معتقدیم رسانه ها نقش بی بدیلی در همه ابعاد کیفی و کمی انتخابات برعهده دارند و نباید پرداختن به کمیت و حضور پرشور مردم در انتخابات بر کیفیت موضوع سایه افکند . به عبارت روشن تر همانگونه که تعداد شرکت کنندگان و شرکت حداکثری در انتخابات ضربه سنگینی بر پیکر استکبار به شمار میرود به طریق اولی انتخاب درست و انتخاب بهترین گزینه نیز اهمیت و ارزش زیادی دارد تا جاییکه می تواند کشور را به اوج قدرت و عظمت در عرصه های داخلی و خارجی برساند.

در این نوشته بر آنیم تا به مواردی در جهت ارتقاء سطح کیفی حضوراحاد مردم در انتخابات اشاره کنیم و معتقدیم رسیدن به این مطلوب یعنی پرداختن به کیفیی سازی انتخابات , نیازمند یک برنامه ریزی درازمدت و حساب شده است و در یک بازه زمانی چند هفته ای عملا امکان پذیر نمی باشد چرا که درونمایه و شالوده ارتقاء سطح کیفی حضور مردم در انتخابات توجه به فرایند آموزش است و آموزش فی نفسه امری زمان بر و طولانی مدت است به همین منظور لازم است قبل از رسیدن به موعد رسمی تبلیغات کاندیداها , رسانه ملی نسبت به آماده سازی و ارائه بسته های آموزشی خود اقدامات لازم را به انجام رساند زیرا بعد از فراگیر شدن تب انتخابات در فضای کشور هر برنامه تلویزیونی و هر گونه اظهار نظر میتواند دچار سوء تعبیر و دلخوری افراد و جناح های ذیربط در انتخابات شود ولی اگر چنانچه رسانه ملی قبل از فراگیر شدن حساسیت ها و حتی قبل از ثبت نام کاندیدا ها برنامه و ارایش آموزشی ویژه انتخابات را در دستور کار خود قرار دهد میتواند در کمال آرامش و به دور از سوء برداشت به رسالت و کارکرد آموزشی و آگاهی بخشی خود عمل نماید .

در اینجا لازم است بار دیگر تاکید شود فرایند آگاهی بخشی و ارتقاء سطح دانش سیاسی مردم تفاوت آشکاری با ورود به عرصه تبلیغات انتخاباتی دارد دقیقا به همین دلیل است که رهبر معظم انقلاب نیز در بیانات خود رسانه ها را از ورود زودهنگام به عرصه تبلیغات منع کرده اند ولی این به معنای غفلت از زمینه سازی و ارائه آموزش های لازم برای ورود مردم در این اتفاق مهم و سرنوشت ساز نیست .

رسانه و جامعه پذیری سیاسی

جامعه پذیری سیاسی ازموضوعات بسیار پر طرفدار علوم سیاسی است که به دلیل حساسیت آن در جوامع در حال توسعه در مورد آن صدها مقاله و کتاب منتشر شده است و موضوع اصلی آن بررسی مباحث مربوط به مشارکت افراد جامعه در فرایند اداره کشور و همراه شدن با سیاست ها و تدابیر حکومت است .

به طور خلاصه میتوان گفت جامعه پذیری سیاسی رمز بقا و مشروعیت نظام سیاسی محسوب میشود چرا که تنها از طریق جامعه پذیری سیاسی است که افرادجامعه ارزشهای حاکم بر نظام سیاسی را میپذیرند و در کنار حکومت به یک تعامل سازنده و اثر بخش دست می یابند و اگر چنانچه حکومتی در این عرصه ناموفق باشد ناگزیر است که برای اجرای سیاست ها ومنویات خود در زمینه های مختلف هزینه های گزافی را متحمل شود .

در همین راستا مشارکت در انتخابات , بارز ترین جلوه جامعه پذیری سیاسی است و به طور قطع یک کنش سیاسی محسوب میشود که طبیعتا در دو طیف مشارکت فعالانه و مشارکت انفعالی ارزیابی میشود . هرچه افراد جامعه از آموزش های بیشتری در حوزه موضوعات مرتبط با انتخابات بهرمند شده باشند دامنه این مشارکت به سوی فعال بودن میل میکند و هر چه سطح سواد سیاسی افراد کمتر و دانش آنها در حوزه مسائل مرتبط سطحی تر باشد دامنه این مشارکت به سوی انفعال و رفتار منفعلانه سیر میکند .

رسانه ها در ایام انتخابات در جهت جامعه پذیری مردم و خصوصا جوانان دارای یک کارکرد آگاهی بخشی هستند که دایره شمول ان همه موضوعات مربوط به وظایف و حیطه اختیارات رئیس قوه مجریه را در بر میگیرد و شاید به همین دلیل است که رسانه را رکن چهارم دموکراسی نامیده اند زیرا رسانه میتواند با ارتقای سطح معلومات افرادجامعه , میزان مشارکت آن ها رادر انتخابات و همه کنش های سیاسی تقویت کند .

به همین خاطر به مواردی که رسانه ملی و دیگر رسانه ها میتوانند درراستای عمل به کارکرد آگاهی بخشی خود , ملت عزیز کشورمان را در بهترین انتخاب یاری نمایند به شرح ذیل اشاره میشود:

معرفی شرح وظایف رئیس جمهور
به جرات میتوان گفت هنوز بخش قابل توجهی از مردم کشور ما به درستی از شرح وظایف رئیس جمهور اگاهی لازم را ندارند و نمیدانند رئیس قوه مجریه در اداره کشور از چه اختیارات و محدودیت هایی برخوردار است .همانطور که مطلع هستید در کشور ما سازمان ها و نهاد های فراوانی در قلمرو حکومت مشغول به فعالیت هستند که رئیس قوه مجریه به نسبت های مختلف در اداره این قبیل سازمان ها ایفای نقش میکند و چه بسا سازمان هایی هم که اساسا هیچ ارتباط ارگانیکی با قوه مجریه ندارند وعملکرد آنها به حساب قوه مجریه نوشته میشود.

شاید این سوال مطرح شود که چه ضرورتی دارد که تک تک مردم با وظایف و حیطه اختیارات رئیس قوه مجریه آشنا شوند ؟ پاسخ این سوال این است که وقتی مردم نمیدانند رئیس جمهور چه کاری قرار است انجام دهد چگونه میتوانند فرد متناسب با آن وظایف را انتخاب نمایند ؟ آشنا کردن مردم با شرح وظایف رئیس جمهور در سطوح مختلف میتواند از طریق رسانه ملی انجام شود و کوچکترین شائبه جهت گیری انتخاباتی نیز در آن وجود ندارد چرا که لازم نیست در این برنامه ها از شخص خاصی اسم برده شود زیرا در این قبیل برنامه های آموزشی ,رسانه در پی نقد عملکرد دولت های گذشته نیست اگر چه این نیز در چارچوب انصاف و تقوای سیاسی امری بلامانع است ولی اساسا در این نوشته تاکید ما بر فرایند آموزش آحاد جامه برای شرکت آگاهانه در یک رویداد عظیم است .

از سوی دیگر تشریح وظایف و مسئولیت های رئیس جمهور موجب میشود افرادی که به این منظور کاندید مییشوند از همان ابتدا با مردم یک فهم مشترک در مورد مسئولیت ها و محدودیت ها پیدا میکنند و با علم به این فهم مشترک گام در این عرصه می نهند .

شایان ذکر است عدم آشنایی با شرح وظایف رئیس قوه مجریه باعث میشود برخی از مردم در ذهن خود مطالباتی را مطرح نمایند و همین انتظارات نادرست آن ها را در انتخاب بهترین فرد دچار خطا و اشتباه میکند مضاف بر این که این انتظارات نا بجا باعث تشدید تالمات روحی افراد جامعه میشود و از سوی دیگر فرد یا دستگاهی که در آن حوزه دارای مسئولیت می باشد در حاشیه امن قرارگرفته و مورد بازخواست قرار نمیگیرد .

برشمردن ویژگی های شخصیتی
ذکر شاخص ها و معرفی ویژگی های شخصیتی فرد مورد نظر برای اداره قوه مجریه از مهمترین مواردی است که لازم است رسانه ملی از زبان کارشناسان و نخبگان سیاسی و حتی علمای حوزه علمیه به ان بپردازد . این ویژگی ها بایستی بصورت مبسوط مورد بررسی قرار گیرد و بکار بردن واژه های نخ نما و تکراری و کلیشه ای بدون پرداختن به ابعاد و جزئیات آن فایده چندانی ندارد . هر یک از شاخص ها و ویژگی ها لازم است بصورت جداگانه و مبسوط تحلیل شود و تاثیر آن در اداره کشور گوشزد شود.

برای مثال اگر میگوییم رئیس جمهور باید تقوای سیاسی داشته باشد توضیح و تفصیل این عبارت نیازمند یک برنامه مستقل است و این امری نیست که بتوان آن را در شب انتخابات مطرح کرد بلکه همانطور که اشاره شد باید از مدتها قبل برای ان برنامه ریزی لازم صورت پذیرد . شایان ذکر است بی اطلاعی مردم از ویژگی های ضروری شخصیتی رئیس جمهور نهایتا منجر به انتخاب فردی میشود که میتواند در یک پیچ تاریخی , ضربات جبران ناپذیری به نظام و انقلاب وارد کند که جبران آن به سالها وقت و صرف هزینه هنگفت نیاز دارد .گفتنی است برخی از صفات اخلاقی در گذر زمان است که مجال خود نمایی پیدا میکند ولی میتوان با بیان شاخص ها مردم را در ارزیابی شخصیت افراد یاری کرد . در این بخش ذکر مصادیق عملی و نمونه های تاریخی به خوبی میتواند مردم را در تشخیص ویژگی های شخصیتی و تاثیرات این ویژگی ها در اداره کشور راهنمایی کند .صفاتی مانند صداقت در گفتار , شجاعت , خلاقیت , رعایت نزاکت , پایبندی به اصول و سنجیده گویی همه از مواردی است که میتواند در قالب های گوناگون مورد بحث علمی و کارشناسانه قرار گیرد.

شرح وظایف وزرای کابینه
امروزه در کشور هر یک از افراد جامعه به صورت مستقیم و غیر مستقیم با چندین وزارت خانه در ارتباط هستند ولی از آنجاییکه از شرح وظایف این وزارت خانه ها اطلاع کافی در دست نیست بسیاری از مردم نمیتوانند در تحلیل مطالبات برحق خود و انتظارات رئیس قوه مجریه در خصوص وزارت خانه مورد نظر , به جمع بندی برسند .

به عبارت روشن تر درست است که مردم وزیران را انتخاب نمیکنند و انتخاب آنها توسط رئیس قوه مجریه صورت میگیرد ولی عملکرد وزیران در بخش های مختلف تجلی و آیینه تمام نمای وظایف رئیس قوه مجریه است . به عنوان مثال یک کشاورزی که در یک منطقه دورافتاده در مزرعه خود مشغول کشاورزی است باید به درستی بداند که وزارت کشاورزی چه خدمات و سرویس هایی باید به او ارائه کند و بعد از اینکه توسط رسانه ملی به درستی متوجه شد که چه حقوق و تکالیفی نسبت به وزارت جهاد و کشاورزی داشته و دارد آنگاه است که میتواند در انتخاب گزینه بهتر با بصیرت و چشمی باز عمل کند .

آشناکردن مردم با مقوله "حقوق اساسی"
حقوق اساسی از شاخه‌های علم حقوق است که در آن به ساختار حکومت و روابط دولت با شهروندان پرداخته می‌شود.

حقوق اساسی که حقوق سیاسی نیز خوانده می‌شود، کلیه قواعدی است که وضع و شکل حکومت یک ملت را معین نموده و همچنین روابط متقابل قوای مزبور را بیان کرده و حدود آنها را نسبت به افراد ملت معلوم می‌کند به زبان ساده تر کلیه حقوق و تکالیف بین دولت و ملت در چارچوب حقوق اساسی قرار دارد و از آنجاییکه مردم در انتخابات ریاست جمهوری میخواهند شخصی را انتخاب کنند که قرار است مدافع بخشی از حقوق اساسی آنها باشد طبیعی است که در گام نخست باید از کم و کیف این حقوق اطلاع کافی داشته باشند .

هر یک از افراد جامعه از زمانی که چشم به جهان باز میکنند تا لحظه مرگ دست به گریبان این حقوق هستند و در همه مقاطع سنی نیازمند اطلاع از این حقوق هستند به عنوان مثال وقتی در قانون اساسی موضوع بهداشت و درمان یا بحث آموزش رایگان مطرح میشود این بخشی از حقوق ملت است که باید آن را از مسئولین امر مطالبه کنند .

همین مثال در تمامی ارکان جامعه ساری و جاری است و رسانه ملی باید ملت را نسبت به حقوق اساسی خود مطلع نماید تا ملت بتوانند تحلیل درستی از عملکرد دولت های گذشته و انتظارات خود از دولت آینده داشته باشند .

شایان ذکر است مقام معظم رهبری در فرمایشات اخیر خود در جمع مردم تبریز , در توصیه به مسئولین, رعایت "حقوق اساسی" ملت را متذکر شدند بنابر این شایسته است در گام نخست این حقوق اساسی به درستی و با شفافیت هر چه تمامتر توسط رسانه ها تشریح و تبیین گردد و میتوان این گونه نتیجه گرفت که ارائه آموزش های مربوط به انتخابات از مصادیق بارز و اصلی حقوق اساسی ملت به شمار میرود و رسانه ها موظفند آشنا کردن ملت با حقوق اساسی خود را در اولویت اول خود در برنامه های شبکه های تلویزیونی و رادیویی قرار دهند.

تبیین موضوع تفکیک قوا
تفکیک قوا ، اصلی در حقوق عمومی است که بر اساس آن برای جلوگیری از استبداد، حکومت به چند قوة جدا از هم سپرده می شود. این اصل ابتدا در غرب مطرح شد و بر نظامهای سیاسی تأثیر اساسی گذاشت ، سپس در پی آشنایی دولتمردان و نخبگان کشورهای اسلامی ، این نظریه در این کشورها نیز به اجرا گذاشته شد اگر چه به دلیل سابقه دوهزارساله پادشاهی هنوز هم برخی ازمردم تمایل دارند که همه انتظارات و مطالبات خود را از یک نفروصول کنند ولی واقع امر این است که در کشوراصل تفکیک قوا حاکمیت دارد و هر یک از روئسای قوا لازم است دقیقا بر اساس شرح وظایف تصریح شده در قانون اساسی عمل کنند .

در قانون اساسي کشورمان استقلال قواي سه گانه از يكديگر تاکید شده است به گونه ای که براساس اصل پنجاه و هفتم قانون اساسي: "قواي حاكم در جمهوري اسلامي ايران عبارتند از: قوه مقننه، قوه مجريه و قوه قضائيه كه زيرنظر رهبری بر طبق اصول آينده اين قانون اعمال مي گردند. اين قوا مستقل از يكديگرند.”

با وجود اهمیت موضوع تفکیک قوا هنوز هم اگر در مباحث و گفت و شنود های مردم در محافل فامیلی وکوچه و بازار دقت کنید به خوبی درمیابید که عامه مردم در بسیاری از موارد شناخت درستی از شرح وظایف سه قوه و حیطه اعمال قدرت این سه رکن ندارند و بعضا مطالباتی را از قوه مجریه مطرح میکنند که اساسا جزء وظایف قوه مقننه است و بالعکس انتظاراتی از قوه مقننه و نمایندگان مجلس دارند که در حیطه اختیارات قوه مجریه است و نمایندگان مجلس نمیتوانند در این موارد ورود قانونی داشته باشند .

به نظر میرسد شفاف سازی و تبیین این موارد میتواند از یک سو به کاهش نارضایتی روانی جامعه و از سوی دیگر به درک و بینش مردم کشورمان و در نتیجه به میزان مشارکت فعال در انتخابات کمک مستقیم نماید . نکته قابل توجه این که شفاف سازی موضوع تفکیک قوا و تشریح وظایف سه قوه به زبان ساده میتواند زمینه مساعد برای فرافکنی و فرار از مسئولیت برخی از سیاستمداران و مسئولین را نیز از میان بردارد .

در پایان ضمن آرزوی توفیق برای همه دست اندرکاران حوزه رسانه امیدواریم به واسطه روشنگری و آگاهی بخشی رسانه ها,انتخاباتی سرشار از شور و نشاط و توام با پیروزی خردمردان عرصه خدمت به ملت شریف ایران داشته باشیم .