خبرگزاري فارس: عضو شوراي مركزي حزب اعتماد ملي با اشاره به اينكه" حزب مردم‌سالاري جزو نيروهاي اصلي اصلاح‌طلبان نيست" ، از حضور مهاجراني در الجنادريه هم انتقاد كرد و گفت كه" موضع اصلاح‌طلبان به هيچ وجه تحريم انتخابات نيست" .
محمدجواد حق‌شناس عضو شوراي مركزي حزب اعتماد ملي، روزنامه‌نگار، مديرمسئول روزنامه اعتماد ملي، استاد دانشگاه و يكي از فعالين سياسي اصلاح‌طلب است.
وي در دولت محمد خاتمي معاون وزارت كشور و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بود.
حق‌شناس كه دكتراي روابط بين‌الملل دارد، پس از تأسيس حزب اعتمادملي عضو شوراي مركزي اين حزب و مدتي بعد از سوي مهدي كروبي مدير مسئول روزنامه اعتماد ملي شد.
در آستانه نهمين انتخابات مجلس شوراي اسلامي، با حق‌‌شناس به گفت‌وگو نشستيم تا مواضع جريان سياسي متبوعش را در انتخابات آينده جويا شويم.
آنچه در ادامه مي‌آيد، مشروح مصاحبه خبرنگار فارس با حق‌شناس است:
‌* فارس: به عنوان اولين سؤال لطفا نظرتان را در مورد فضاي كشور براي برگزاري انتخابات بفرماييد؟
- حق‌شناس: به اعتقاد من فضاي كشور متاسفانه در حد مطلوب براي برگزاري انتخابات نيست، يعني فضاي كشور مي‌توانست بهتر مديريت شود و تمام گروه‌هاي سياسي و جريانات امكان حضور و مشاركت حداكثري را در انتخابات داشته باشند كه متاسفانه اين اتفاق نيفتاد.
بخشي از اين قضيه به نوع رفتار و عملكرد برگزاركنندگان انتخابات برمي‌گردد، چراكه فضاي لازم را براي انتخابات و مشاركت حداكثري فراهم نكردند يعني با وجود تاكيد مقام رهبري براي مشاركت حداكثري در انتخابات و مطرح شدن اين موضوع به عنوان يك سياست كلي از سوي ايشان، اين فضا با وجود اينكه در تمامي انتخابات پس از انقلاب اسلامي حاكم بود، در مسير مناسب خودش پيش نرفت.
بخش ديگري از اين موضوع به نوع تحليل و گفتمان گروه‌هايي كه وجود دارند و به هر دليل زمينه را براي حضور در انتخابات مناسب نمي‌ديدند، برمي‌گردد، البته اين گروه‌ها تلاش حداكثري را براي تغيير در اين زمينه‌ها و رسيدن به فضاي مطلوب مشاركت سياسي در حد لازم انجام ندادند.
* فارس: اين گروه‌ها دقيقا چه كساني هستند؟
- حق‌شناس: منظور من بيشتر نيروهاي اصلاح‌طلب است.
** حزب مردم‌سالاري جزء نيروهاي تأثيرگذار و اصلي جريان اصلاح‌طلب نيست
* فارس: به هر حال جريان داعيه‌دار اصلاح‌طلبي با سردمداري حزب مردمسالاري وارد عرصه انتخابات شده است.
- حق‌شناس: من حزب مردم‌سالاري را جز جريان اصلاح‌طلب مي‌دانم اما به هر حال اگر اصلاح‌طلبي را يك طيف در نظر بگيريم، هم به لحاظ كمي و هم به لحاظ كيفي اين حزب جزء نيروهاي تاثيرگذار و اصلي جريان اصلاح‌طلبي محسوب نمي‌شود.
يعني نمي‌توانيم حضور حزب مردم‌سالاري را به عنوان حضور جبهه اصلاح‌طلب تلقي كنيم، البته همانطور كه گفتم اين طيف را اصلاح‌طلب مي‌دانم، ولي به اعتقاد من اين فضا مي‌توانست خيلي بهتر در وضع موجود شكل بگيرد.
* فارس: يعني شما معتقديد كه اصلاح‌طلبان حاضر در عرصه انتخابات نمي‌توانند مطالبات جريان اصلاحات را برآورده كنند؟
- حق‌شناس: در اين رابطه 2 مسئله وجود دارد؛ حضور حزب قطعا نمي‌تواند مشاركت حداكثري را آن طور كه بايد تحقق بخشد.
به اعتقاد من و بر اساس نظر سنجي‌هايي كه صورت گرفته و منابع آن مربوط به دستگاه‌هاي نزديك به اصولگرايان است، فضاي مساعد در شهرهايي مثل تهران و شهرهاي بزرگ براي انتخابات وجود ندارد اما در شهرهاي كوچك مشاركت بيش از 50 درصد خواهد بود.
چون در شهرهاي كوچك فضا منطقه‌اي‌تر و محلي‌تر است لذا يك مقدار شاهد رقابت‌هاي تنگاتنگ‌تري بين كانديداها در مقايسه با شهرهاي بزرگ خواهيم بود.
* فارس: رهبر انقلاب بر موضوع مشاركت حداكثري تاكيد دارند؛ راهكار شما براي رسيدن به اين مهم چيست؟
- حق‌شناس: بخشي از راهكار مربوط به گذشته مي‌شد كه زمانش گذشته است؛ مطمئنا اگر مسئولين مربوطه در نهادي مثل شوراي نگهبان يا افرادي كه در سياستگذاري كلان نظام سياسي نقش داشتند، برخي مقدمات را فراهم مي‌كردند، مطمئنا مشاركت خيلي بهتر محقق مي‌شد، ولي با توجه به عدم ثبت نام و همچنين گذشت زمان و نوع نگرشي كه دبير محترم شوراي نگهبان داشت و اعلام موضع كرد، اوضاع براساس سياست اعلامي مقام رهبري پيش نرفت.
* فارس: اما خيلي از دوستان اصلاح‌طلب خودشان را در معرض نظر شوراي نگهبان قرار ندادند!
- حق‌شناس: بله؛ من هم اين مسئله را ذكر كردم؛ بخشي از مسئله مشاركت به شوراي نگهبان و ديدگاه نظارت استصوابي برمي‌گردد و بخشي هم مربوط به كساني است كه در حوزه استراتژيك تصميم مي‌گيرند؛ با توجه به برخي مباحث مثل نقطه نظرات صريح و روشن آقاي خاتمي كه اگر به آنها توجه مي‌شد، اوضاع فرق مي‌كرد كه البته اين رده تصميم‌گيري به شوراي نگهبان ارتباطي ندارد و بايد در بخش‌هاي ديگر مثل روساي مجلس خبرگان و تشخيص مصلحت و سران 3 قوه سازوكاري را فراهم مي‌كردند تا مشكل حل شود.
* فارس: اما دوستان اصلاح‌طلبي كه به صورت محدود وارد عرصه شدند، ‌كنم اكثريت‌شان تاييد صلاحيت شده‌اند‌.
- حق‌شناس: اكثريت اصلاح‌طلباني كه وارد عرصه انتخابات شدند، در اين دوره شانس تاييد شدنشان بيشتر از دوره‌هاي قبل بود و پيش‌بيني من هم همين بود.
** به سياست‌هاي كلان اصلاح‌طلبان براي ورود به انتخابات نقد داشتم
* فارس: آن طيفي كه به انتخابات ورود نكردند، چه؟
- حق‌شناس: در اينجا دو مسئله وجود دارد؛ يكي عدم راهبرد استراتژيك كه موجب فراهم نشدن شرايط براي حضور در انتخابات شد و بخش ديگر هم به سياست‌هاي كلان حوزه اصلاح‌طلبي برمي‌گردد كه البته من به اين مسئله هم نقد داشتم. به اعتقاد من اگر دوستان اصلاح‌طلب مطالعه دقيق‌تري مي‌كردند و با يك برداشت واقع‌گرايانه و جديدتري به صحنه انتخابات نگاه مي‌كردند، امكان برنامه‌ريزي و ورود در اين دوره انتخابات فراهم‌تر مي‌شد.
* فارس: آيا شما اين نقطه نظر خود را به دوستان هم انتقال داده‌ايد؟
- حق‌شناس: بله؛ من خيلي‌ جاها اين مسئله را گفته‌ام، حتي در گفت‌و‌گو با خود شما و ديگر رسانه‌ها اين موضوع را بيان كردم و در گفت‌و‌گوهايي كه با برخي دوستان هم داشتم، اين مسائل را ذكر كردم.
* فارس: پاسخ دوستان در رابطه با نقطه نظر شما چه بود؟
- حق‌شناس: من فكر مي‌كنم كه يك مقدار تاخير زماني و همين طور عدم امكان تصميم‌گيري و نبودن راهبرد باعث شد كه فضاي مناسب فراهم نشود.
حتي اصلاح‌طلبان چند بار تصميم گرفتند كه جلساتي را براي هم‌انديشي برگزار كنند كه متاسفانه مجوز لازم از سوي وزارت كشور صادر نشد و برخورد مناسبي با احزاب اصلاح‌طلب صورت نگرفت، همچنين برخوردهاي امنيتي و شبه قضايي نسبت به برخي طيف‌هاي جريان اصلاح‌طلب كه در جريان انتخابات سال 88 فعال بودند نيز در اين موضوع تاثير جدي داشت.
** طيف مردمي اصلاحات را نمي‌شناسم
* فارس: در حال حاضر طيفي به نام جبهه مردمي اصلاحات و همچنين جبهه مردم‌سالاري از سوي جريان اصلاحات به عرصه انتخابات ورود كردند؛ به نظر شما اين دو جريان مي‌توانند مطالبات اصلاحات را دنبال كنند؟
- حق‌شناس: من طيف مردمي اصلاحات را نمي‌شناسم.
* فارس: اين طيف به سردمداري آقاي زارع فومني فعاليت مي‌كند!
- حق‌شناس: شايد به ايشان ماموريت داده‌اند كه به اين نام وارد عرصه شود، اما حزب مردم‌سالاري را من اصلاح‌طلب مي‌دانم و حتي به خود آقاي كواكبيان هم گفتم كه بهتر بود تحت عنوان حزب مردم‌سالاري وارد عرصه مي‌شد، نه جبهه مردم‌سالاري كه در اين صورت مشكلي ايجاد نمي‌شد، چرا‌كه يك مقدار زود است اين حزب از نامزدهايي كه دفاع مي‌كند، تحت عنوان جبهه بخواهد دفاع كند.
* فارس: در اين خصوص بيشتر توضيح دهيد.
- حق‌شناس: عنوان جبهه با توجه به فضايي كه در جريان اصلاح‌طلب وجود دارد، ممكن است عنوان برازنده‌اي نباشد ولي به هر حال بنده نامزدهاي جريان مردم‌سالاري را به عنوان نامزدهاي اصلاح‌طلب مي‌شناسم و فكر مي‌كنم اين جريان از شانس لازم در برخي استان‌ها و شهرستان براي حضور در انتخابات بهره‌مند باشند.
* فارس: چرا ساير اصلاح‌طلبان اين روزها مردم را به حضور حداكثري در انتخابات تشويق نمي‌كنند؟
- حق‌شناس: اين مسئله به همان بخش اول بحثم برمي‌گردد يعني فضاي انتخابات را براي رقابت سياسي مناسب نمي‌ديدند.
** خاتمي تلاش كرد كه به نوعي وارد عرصه انتخابات شوند
* فارس: يعني آن نكته‌اي كه گفتيد منجر به آن مي‌شود كه اين طيف از اصلاح‌طلبان وظيفه خود را نسبت به نظام و انقلاب ناديده بگيرند؟
- حق‌شناس: نه؛ مطمئنا اين طيف موضع‌شان همان موضع سابق نسبت به نظام‌، امام، انقلاب و قانون اساسي است؛ در اين بخش اتفاقي نيفتاده است‌ اما به اعتقاد من انتخابات مانند بذري است كه در يك زمين مناسب براي رويش در عرصه قانون‌گذاري ريخته مي‌شود‌ و آن طيف از اصلاح‌طلبان كه در مورد آن صحبت مي‌كنيم، اين زمين را مناسب بذر‌پاشي ارزيابي نكردند.
به اعتقاد من حتي آقاي خاتمي تلاش كرد و پيگير بود كه به نوعي وارد عرصه انتخابات شوند ولي وقتي اعلام حضور كرد و شرايط 3 گانه‌اي را برشمرد تا زمينه فراهم شود، اين موضع وي به نوعي مورد نقد دو جريان تندرو قرار گرفت كه يكي از اين دو جريان درون جريان اصلاح‌طلب‌ بود كه مايل نبود در انتخابات حاضر شود و جريان ديگر هم جريان مقابل آن طيف و درون حاكميت بود.
مشخصا ملاحظه كرديم كه خود آقاي جنتي خيلي موضع تندي نسبت به اظهارات آقاي خاتمي گرفت، مي‌خواهم بگويم كه از هر دو طرف نسبت به مسائل مطرح شده توسط خاتمي موضع گرفتند، در حالي كه انتظار مي‌رفت بخش ميانه‌رو و خرد‌گرا هم در جريان اصولگرا و هم در جريان اصلاح‌طلب كمك كنند تا زمينه حضور اين مجموعه فراهم شود و فضاي كشور به سمت آرامش و استواري بيشتري سوق پيدا كند.
** خاتمي حاضر بود براي حضور در انتخابات هزينه دهد
* فارس: منظور شما از طيف تندرو اصلاحات طيف خارج‌نشين است؟
- حق‌شناس: قبلا هم در اين مورد نظرم را گفته‌ام؛ مجموعه‌اي كه در خارج از كشور هستند را به خاطر نوع برخوردهايشان جزو اين طيف نمي‌دانم، اما مجموعه داخل كشور و مشخصا طيف جوان جريان اصلاحات مواضعي مبتني بر احساسات داشت و مطمئنا اگر آقاي خاتمي مواضعش را تداوم مي‌داد، با واكنش نسبتا جدي در اين زمينه مواجه مي‌شد كه البته آقاي خاتمي حاضر بود اين هزينه را در آن مقطع پرداخت كند‌ اما هم جوانان اين بخش و هم پيران آن بخش دست به دست هم دادند تا اين اتفاق نيفتاد.
* فارس: بحث اصلاح‌طلبان خارج‌نشين مطرح شد؛ مي‌خواستم در اينجا از شما بپرسم آيا در جريان ماجراي" الجنادريه" هستيد؟
- حق‌شناس: بله؛ اخبار مربوط به اين موضوع را شنيدم.
** حضور مهاجراني در الجنادريه كار مناسبي نبود
* فارس: نظرتان را در خصوص اين مسئله مي‌فرماييد؟
- حق‌شناس: بحث ما در خصوص انتخابات است؛ شايد بهتر باشد كه به اين موضوع ورود نكنيم.
* فارس: بعد از پاسخ شما در رابطه با اين موضوع به محور بحث يعني انتخابات برمي‌گرديم.
- حق‌شناس: مطمئنا اگر مي‌خواستم به آقاي مهاجراني مشورت دهم، مي‌گفتم كه اين كار را نكنند؛ اين كار، كار مناسبي نبود و از انسان دورانديشي مثل ايشان انتظار نمي‌رفت كه در اين مقطع زماني به اين دعوت پاسخ مثبت دهند.
** موضع اصلاح‌طلبان به هيچ وجه تحريم نيست
* فارس: به موضوع بحث‌مان برمي‌گرديم؛ پس بر اساس اظهارات شما موضع اصلاح‌طلبان موضع تحريم نيست؟
- حق‌شناس: خير؛ به هيچ وجه موضع اصلاح‌طلبان تحريم نيست و اساسا تفكر اصلاح‌طلبي از تحريم انتخابات استقبال نمي‌كند، البته نظر من اين است كه اگر اصلاح‌طلبان به سهم خود تلاش بيشتري براي رفع موانع حضور حداكثري مي‌كردند، مي‌توانستند زمينه‌ را براي رقابت سياسي و به نوعي تلطيف فضاي سياسي فراهم نمايند.
* فارس: به اصلاح‌طلباني كه وارد عرصه انتخابات نشدند، براي تشويق به مشاركت حداكثري چه توصيه‌اي داريد؟
- حق‌شناس: تمام صحبتي كه از ابتدا تاكنون با شما داشتم، به همين مسئله برمي‌گردد؛ به اعتقاد من در جاهايي كه نامزد اصلاح‌طلب وجود دارد و امكان رقابت است، نيروهاي اصلاح‌طلب مي‌توانند در انتخابات حضور داشته باشند و به نامزدهاي اصلاح‌طلب و آنهايي كه به معيارشان نزديك‌تر است، راي دهند تا در مجلس آينده تأثير‌گذار باشند.
** تكليف ما با اپوزيسيون روشن است
* فارس: شما تحريم كنندگان انتخابات را شامل چند دسته مي‌دانيد؟
- حق‌شناس: يك بخش از افراد هستند كه به طور كلي با نظام سياسي دعوا دارند و به نوعي با آن مقابله مي‌كنند و هر نوع حضور در انتخابات را به نوعي برابري با مشروعيت‌بخشي به نظام مي‌دانند و در واقع اين گروه همان گروه‌هاي اپوزيسيون هستند كه تكليف ما با آنها روشن است و اصلا هيچ بحثي با آنها نداريم.
بخش ديگري نيز وجود دارد كه نگاهشان نسبت به حضور يا عدم حضور در انتخابات مساوي با مشروعيت بخشي يا عدم مشروعيت بخشي به انتخابات نيست. نگاه اين طيف طبيعتا نگاه نسبي است و اين طيف در هر دوره و هر حوزه‌اي كه نامزدي داشته باشند تا بتوانند به اهدافشان نزديك شوند يا امكان رقابت را براي آنها فراهم كند، در عرصه حضور مي‌يابند و اگر نتوانند، در انتخابات شركت نمي‌كنند.
* فارس: آيا اين طيف دومي كه گفتيد، در اين دوره مصداق دارد؟
- حق‌شناس: بله مصداق دارد؛ عدم حضور جريان اصلاح‌طلب در بحث انتخابات اين دوره بخاطر نگاه‌شان به انتخابات است كه امكان رقابت سياسي وجود ندارد و عدم مشاركت به خاطر عدم تحقق شرايط رقابت سياسي منصفانه و برابر است.
** براي رسيدن به قدرت مرزهاي قانوني را نبايد ناديده گرفت
* فارس: به نظر شما انتخاب كنندگان چه معيارهايي را بايد براي انتخاب شوندگان در نظر بگيرند؟
- حق‌شناس: به اعتقاد من حضور در عرصه سياست به معناي حضور و مشاركت در قدرت است‌ يعني كسي كه مي‌خواهد وارد عرصه شود در واقع براي رسيدن به قدرت رقابت مي‌كند كه اين مسئله امر مطلوبي است اما مهم اين است كه براي رسيدن به قدرت مرزهاي قانوني را نبايد ناديده گرفت يعني اين رقابت بايد در چارچوب قانون باشد و رقابت‌ها هم بايد آزاد باشد و هر كس هم بايد در اين رابطه به وظيفه خود عمل كند.
يعني اينكه نبايد افراد را محدود كنيم كه رقابت در يك حوزه خاص باشد. اگر رقابت امكان پذيرتر مي‌شد و تمام گروه‌ها در عرصه حضور پيدا مي‌كردند و برنامه‌هايشان را ارائه مي‌دادند، بخش جدي از مشكلات كشور حل مي‌شد.
** ليست‌هاي انتخاباتي فردمحور شده‌اند/ فهرست‌ها بايد برنامه محور باشد
* فارس: رقابت در انتخابات آينده را چطور مي‌بينيد؟
- حق‌شناس: متاسفانه امروز رقابت‌ها بيشتر ميان فهرست‌ها و ليست‌هايي است كه افراد شاخص آن هستند.
متاسفانه اين اتفاق بدي است؛ مثلا يك ليست با محوريت آيت‌الله مصباح، ليست ديگري با محوريت آيت‌الله مهدوي كني، يك ليست با محوريت آقاي مطهري و يك ليست هم با محوريت آقاي كواكبيان ارائه مي‌شود.
اگر از خيلي از راي دهندگان بپرسيم كه مثلا برنامه‌هاي برخي افراد چيست، نمي‌دانند، اگر ما انتخابات مطلوب مي‌خواهيم، بايد رقابت بر سر برنامه‌ها باشد.
به اعتقاد من كانديدا بايد مشكلات جدي مردم را بررسي كنند و ببيند آيا نمايندگان مجلس كه كانديد انتخابات شدند، صلاحيت براي حل مسائل دارند. ما مشكل جدي در عرصه اداره جامعه داريم كه بايد با برنامه‌ريزي آنها را حل كرد.
درد اصلي مردم ما روشن است و متاسفانه ليست‌هاي انتخاباتي هيچ كدام به حل اين درد‌ها توجه ندارند. متاسفانه در مجلس هشتم شاهد بوديم كه عده‌اي از اينكه خود را وكيل الدوله بخوانند، هيچ ابايي نداشتند و اين بسيار تلخ بود.
* فارس: خود شما روز دوازده اسفند پاي صندوق راي حاضر مي‌شويد؟
- حق‌شناس: من هميشه در صحنه انتخابات گذشته حاضر بودم و اين روند در صورتيكه امكان رقابت فراهم شود، همچنان ادامه خواهد يافت.
* فارس: به عنوان آخرين سؤال لطفا بفرماييد كه حضور حداكثري در انتخابات چه تاثيري بر روند انقلاب‌هاي منطقه و سياست خارجي ما خواهد داشت؟
- حق‌شناس: به نظر من يكي از مباحث مهم در تمام دولت‌هايي كه مبتني بر آراي مردم اداره مي‌شوند، ميزان مشاركت مردم است و طبيعتا اين آمار به شدت در كاهش تهديدات بيروني و همينطور در افزايش پرستيژ دولت و مردم در حوزه بين‌الملل اثر مستقيم دارد.
* فارس: از وقتي كه در اختيار ما گذاشتيد تشكر مي‌كنيم.
* گفت‌و‌گو از مقداد ذكي‌زاده